ارتفاعات بازی‌دراز به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و اشرافی که بر منطقه پیرامون داشت، از اهمیت عملیاتی بالایی برخوردار بود. در نتیجه، طراحی و اجرای عملیات برای بازپس‌گیری آن نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و استفاده از توان مشترک نیروهای درگیر بود.

در ادامه گزارش، به بررسی روند اجرای عملیات، موقعیت جغرافیایی منطقه، ترکیب نیروهای مشارکت‌کننده و نتایج حاصل از این اقدام نظامی پرداخته شده است.

ارتش عراق در روزهای آغازین جنگ از ارتفاعات بازی‌دراز برای دیده‌بانی استفاده کرد و ویژگی این ارتفاعات موجب شد که ارتش عراق با فعالیت‌های مهندسی روی ارتفاعات مذکور جاده‌سازی کند تا یگان‌های عراق با استفاده از این جاده‌ها در آنجا مستقر شوند و ضمن افزایش تسلط بر قصر شیرین سرپل ذهاب را نیز زیر دید خود بگیرند. به این ترتیب عراق در قلل مرتفع 1050 و 1100 شمالی و جنوبی و 1150 به دلیل مزیت و برتری که به لحاظ دیده‌بانی و هدایت آتش‌های توپخانه داشت، اقدام به احداث جاده آسفالت واقع در مسیر جاده قصر شیرین - گیلان غرب به دامنه غربی قله 1150 بازی‌دراز کرد و یک تیپ پیاده و یک دسته تانک روی این ارتفاعات استقرار داد و دیدگاه واقع بر روی این قله را که از تسهیلات ارتباطی قابل توجهی برخوردار بود به نام دیدگاه صدام نامگذاری کرد، تا از دستیابی نیروهای ایرانی به این ارتفاعات جلوگیری کند.

نظر به برتری نسبی نیروهای عراق در آغاز جنگ، رزمندگان ایرانی نتوانستند آنان را از ارتفاعات بازی‌دراز عقب برانند و حتی در عملیات آفندی تنگ حاجیان و چغالوند نیز موفق به اجرای این امر نشدند. در نتیجه در شش ماهه دوم سال 1359 این ارتفاعات همچنان در اشغال دشمن باقی ماند. از اوایل سال 1360، نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران تصمیم گرفتند اقدامات جدی‌تری برای عقب راندن نیروهای متجاوز انجام دهند به همین دلیل لشکر 81 زرهی و سپاه پاسداران ارتفاعات بازی‌دراز را به عنوان اولین هدف نیمه گسترده در صحنه عملیات غرب انتخاب کردند.

در جبهه غرب عملیات هماهنگ نیروهای ارتش جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران در ارتفاعات بازی‌دراز موسوم به عملیات بازی‌دراز 1 اجرا شد. این عملیات در حدفاصل شهرهای قصر شیرین گیلان غرب و سرپل ذهاب به اجرا درآمد و هدف از آن گرفتن امتیاز تسلط و دیدبانی ارتش عراق بر روی شهرها و مناطق قصر شیرین و سرپل ذهاب بود. از اوایل سال 1360 نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران تصمیم گرفتند اقدامات جدی‌تری برای عقب راندن قوای متجاوز عراق انجام دهند. نیروهای شناسایی سپاه پاسداران پس از سه ماه بررسی منطقه نتایج فعالیت‌های خود را در اختیار فرماندهان قرارگاه قرار دادند و بالاخره قرارگاه مقدم غرب سپاه و ارتش با کمک یگان‌های مستقر در منطقه نخستین عملیات نیمه گسترده را در این منطقه با نام عملیات «بازی‌دراز» طرح‌ریزی کرد که اجرای آن در ساعات اولیه بامداد 2 اردیبهشت 1360، آغاز شد.

در این عملیات واحدهای ارتش سپاه پاسداران، بسیج و پیشمرگان مسلمان کرد با پشتیبانی هوانیروز شرکت داشتند و هدایت عملیات با قرارگاه مقدم غرب سپاه و ارتش بود. مأموریت اصلی عملیات بازی‌دراز 1 تک در ارتفاعات منتهی به قله‌های 1050 و 1100 شمالی و جنوبی و 1150 بازی‌دراز با هدف تصرف این قله‌ها و همچنین انهدام نیروهای ارتش عراق مستقر در این منطقه بود. گفتنی است طبق طرح عملیات که به طرح عملیات «محسن» موسوم بود مقرر شد از چهار جناح با پشتیبانی کامل هوانیروز در قالب چهار گروه رزمی به نام‌های اژدر، ببر، پلنگ و شیر که متشکل از نیروهای پیاده سپاه پاسداران و دراگون‌زن‌های ارتش بودند، حمله آغاز شود.

اژدر: این واحد ترکیبی از 60 نفر نیروی دراگون‌زن و آرپی‌جی 7 3 گروه از سپاه پاسداران، گردان هوابرد، یک گروهان از گردان امید و یک تیم مهندسی برای جمع‌آوری مین بود. هدف این واحد انهدام دشمن در ارتفاعات 1100 شمالی و تصرف آن در مرحله اول و الحاق با نیروهای هوابرد و نیروهای دراگون‌زن برای حرکت به طرف 1150 و حفظ آن در مرحله بعد بود.

ببر: این واحد هم ترکیبی از 2 گروهان از نیروهای سپاه پاسداران به استعداد 100 نفر، تیم دراگون‌زن 30 نفره، تیم مین‌بردار مهندسی و 2 گروهان پشتیبانی از امید بود. هدف این واحد هم مین‌گذاری و ایجاد کمین در چم و جاده تدارکاتی با 30 نفر دراگون‌زن و بعد حرکت از بین 1150 و تصرف 1100 جنوبی و مستقر کردن نیروها در تپه‌ها بود.

پلنگ: این واحد شامل 2 گروهان از ارتش، دو گروهان از سپاه در خط مقدم، 3 کمین‌گاه تانک پشتیبانی و تیم مین‌بردار مهندسی بود. هدف این واحد کمک به بستن راه تدارکاتی دشمن، تصرف ارتفاع 1050 از جلو و تپه‌های اطراف آن و حرکت به طرف تپه 1050 برای الحاق با واحد شیر بود.

شیر: این واحد از 2 گروهان مکانیزه، یک دسته تانک، یک تیم مهندسی و 2 گروهان از گردان 3 سپاه تشکیل شده بود. هدف این واحد نیز حفظ ارتفاعات قراویز و کور کردن چشم دیدبانان این ارتفاعات و حرکت به طرف ارتفاع 1050 و الحاق با واحد پلنگ بود.

فرمانده عملیات بالگردهای هوانیروز در منطقه ذهاب نقش نیروهای تحت امر خود در عملیات بازی‌دراز را این گونه تشریح کرد: «ما حمله خود را به پشت ارتفاعات گاومیشان شروع کردیم و در یک عملیات سریع 4، نفربر 5 چادر مهمات و 10 سنگر گروهی دشمن را نابود کردیم درضمن در این عملیات یکصد نفر از سربازان صدام کشته شدند.

وی در ادامه گفت: «ما جمعاً 8 پرواز انجام دادیم در نخستین پرواز تعداد زیادی نفر و مهمات عراقی در رأس ارتفاعات مورد یورش قرار گرفت و در گام بعدی 250 نفر از افراد دشمن به همراه 9 چادر مهمات 10 سنگر عمومی و مقادیر زیادی مهمات دشمن را از بین بردیم. فشار ما به اندازه‌ای زیاد بود که در ساعت 16 دشمن 3 فروند هواپیما را روی مناطق درگیر جنگ به پرواز درآورد و عملیاتی نیز انجام داد که با ناکامی مواجه شد و هلیکوپترهای ما سالم به پایگاه بازگشتند، تنها یک فروند هلیکوپتر از ما دچار نقص فنی شد که خوشبختانه خدمه آن سالم نجات یافتند فرمانده مذکور این عملیات را هماهنگ‌ترین عملیاتی دانست که در آن، ارتش هوانیروز سپاه، بسیج و پیشمرگان شرکت مؤثر داشتند.»

در عملیات حماسه‌ساز «بازی‌دراز» بالغ بر 1500 نفر از لشکر دشمن کشته و زخمی شدند و 700 نفر از آنان به اسارت رزمندگان نظام جمهوری اسلامی درآمدند. اقتدار و پشتیبانی درست خلبانان دلاور هوانیروز کرمانشاه و در راس آن‌ها شهید علی‌اکبر شیرودی سبب پیروزی رزمندگان اسلام شد که در عملیات «بازی‌دراز» از بین قله‌های منطقه سه‌قله آن را تثبیت کردند. در این عملیات حماسه‌ساز 54 تانک و نفربر دشمن، سه فروند هواپیما، دو چرخ‌بال و دو دستگاه ادوات مهندسی رژیم بعثی منهدم شد و نیروهای ایرانی بالغ بر 12 دستگاه تانک و نفربر و چندین دستگاه ادوات مهندسی را از آنان به غنیمت گرفتند.

منبع:

کتاب «تداوم اشغال و بحران از 1فروردین تا 10 اردیبهشت»، انتشارات مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس