موسس انجمان کوچک‌نویسان ایران گفت: داستان کوچک، هویتی کاملا ایرانی دارد. ثبت این افتخار و‌ برجسته‌سازی داستان کوچک به توجه متولیان جشنواره‌ها نیاز دارد.

به گزارش ستاد خبری سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، نشست «چرایی عدم توجه به داستان کوچک ایرانی در جوایز ادبی» با سخنرانی احسان عباسلو، نویسنده، منتقد ادبی و موسس انجمن کوچک‌نویسان ایران از ساعت 18:30 چهارشنبه بیستم اردیبهشت 1402 در سالن جوایز کتاب‌های سال جمهوری اسلامی ایران برگزار شد.

احسان عباسلو در ابتدای سخنان خود از روند شکل‌گیری انجمن کوچک‌نویسان گفت و ادامه داد: از اوایل سال 90، داستان مینیمال با استقبال مردم مواجه شد‌. همچنین در جشنواره‌های ادبی گوناگون نیز این قالب مورد توجه شرکت‌کنندگان قرار می‌گرفت، اما همگان با تکنیک‌ها و معیارهای آن آشنا نبودند؛ بنابراین تصمیم گرفتیم با راه‌اندازی انجمن کوچک‌‌نویسان، به مباحث تئوری و تکنیکی این قالب بپردازیم. ما تاریخی طولانی در داستان‌های موجز داریم و همین پیشینه ضرورت تئوریزه کردن این جریان را مطرح می‌کند.

داستان کوچک چه تفاوتی با داستان کوتاه دارد؟
«داستان‌کوچک» نامی است که برای بسیاری از افراد سوال‌برانگیز است. عباسلو تلاش می‌کند با ارائه مصداق‌هایی آن را برای مخاطبان قابل فهم‌تر جلوه دهد. این منتقد ادبی در توضیح تفاوت این دو گونه گفت: داستان کوتاه با داستان کوچک متفاوت است. اگر داستان کوتاه را مربع فرض کنیم، داستان کوچک یک مکعب است. یعنی چندوجهی بودن یکی از ویژگی‌های بارز داستان کوچک است.

از نگاه این نویسنده عنوان «داستان کوتاه کوتاه» نام مناسبی برای این گونه از داستان نیست، چراکه فلسفه داستان کوچک موجزگویی و هنر گنجاندن مفاهیم‌ بلند در کمترین تعداد کلمات است اما نام داستان کوتاه کوتاه به سادگی آن را نقض می‌کند.

همانگونه که اشاره شد ایده تاسیس انجمن کوچک نویسان به اوایل دهه 1390 بر‌می‌گردد اما این انجمن از سال 1399 آغاز به کار کرد. عباسلو درباره دلیل این اتفاق چنین توضیح داد: بررسی یافته‌ها و نظریه‌پردازی به زمان زیادی نیاز داشت. از طرفی دیگر با مسائل مالی درگیر بودیم؛ ما با انگیزه‌ها و داشته‌های شخصی، این ایده‌ را اجرا کردیم و نمی‌خواستیم سراغ نهادهای دولتی برویم.

کاف، میزبان داستان‌های کوچک از سراسر ایران
وی افزود: از سال 1400 تا کنون، سه دوره از جشنواره داستان کوچک را در چهار شاخه (مجمومه داستان تالیفی، مجموعه داستان ترجمه، تک داستان تالیفی از منظر مخاطبان و تک داستان تالیفی از نگاه منتقدان) برگزار کردیم‌. در این جشنواره، داستان‌هایی که در طی یک سال اخیر منتشر شده‌اند، داوری می‌شوند.

عباسلو در ادامه از سایت و روند اشتراک داستان‌های کوچک گفت: سایت کاف، بخش‌های مختلفی دارد و عموم مردم می‌توانند از مطالب آن بهره ببرند و امتیاز دهند. علاقه‌مندان حرفه‌ای هم می‌توانند در سایت عضو شده و داستان‌های خود را جهت نقد و بررسی ارسال کنند. داستان‌ها با حضور تنی چند از منتقدان برجسته نقد و امتیاز دهی می‌شوند.

مخاطب داستان کوچک، مخاطب عام نیست
این‌باور وجود دارد که خلق داستان‌های کوتاه و کوچک نوعی واکنش به سبک زندگی امروزه ماست. کمبود زمان و کثرت اطلاعات و مطالب ما را به سمت موجز گویی سوق داده است؛ بنابراین شاید این گونه از داستان، عام‌گرایانه باشد و از جایگاه ویژه‌ای نزد مخاطبان برخوردار باشد اما عباسلو نظر دیگری داشت و درباره آن چنین توضیح داد: داستان کوچک بر آمده از تکنیک‌ها و معیارهایی است ‌که مخاطب خاص می‌تواند آن‌ها را درک کند. از باب نمونه یکی از تکنیک‌های این سبک از داستان، مشارکت مخاطبان است و عموما مخاطبان عام در داستان‌ها به دنبال مشارکت نیستند. بنابراین مخاطب داستان‌کوچک،‌ مخاطب عام نیست، بلکه بالعکس عموما مخاطبان خاص با داستان‌های کوچک ارتباط برقرار می‌کنند. از طرفی دیگر تغییر ذائقه مردم و علاقه به موجزگویی، به ظاهر برای داستان‌نویسان فرصت خوبی است اما از لحاظ فنی، کوچک‌نویسی کار آسانی نیست.
ناشرانی که با داستان کوچک غریبه‌اند.

موسس انجمن کوچک‌نویسان درباره جایگاه داستان کوچک در میان ناشران‌ گفت: تعداد پایین‌ کلمات، حجم کم داستان‌ها و خاص‌محور بودن این سبک موجب شده ناشران نسبت به کوچک‌نویسی توجه چندانی نداشته باشند. تنها برخی آثار این حوزه در کتاب‌های جشنو‌اره‌ای منتشر می‌شوند.
وی ادامه داد: از دیگر مشکلات داستان‌کوچک در ایران این است که بسیاری از افراد در رده‌های مختلف شغلی، کوچک و کوتاه نویسی را کسر شان‌‌ خود می‌دانند و می‌گویند بلندنویسی‌ از جایگاه والاتری برخوردار است اما اینگونه نیست. هر چه حجم ‌کمتر و محدودیت کلمه‌ها بیشتر می‌شود، نوشتن دشوارتر می‌شود؛ همانطورکه در ادبیات جهان نیز حتی بسیاری از نویسندگان شاخص و سرآمد به سراغ این سبک از داستان رفته‌اند. از باب نمونه، ارنست همینگوی با خلق داستان شش‌کلمه‌ای به شیوه‌ای نو در جهان‌ شهرت یافت و در تاریخ ادبیانت جهان ماندگار شد.

ثبت داستان کوچک ایرانی نیازمند توجه جشنواره‌های ادبی است
در ادامه عباسلو به جایگاه داستان کوچک در جشنواره‌های ادبی اشاره کرد و گفت: داستان کوچک، هویتی کاملا ایرانی دارد. ثبت این افتخار و‌ برجسته‌سازی داستان کوچک به توجه متولیان جشنواره‌ها نیاز دارد. اما در سال‌های گذشته این اتفاق رخ نداده و اکنون مطالبه جدی ماست. تنها جایزه‌ رسمی که به این سبک از داستان تعلق می‌گیرد، جایزه انجمن کوچک‌نویسان است که تا کنون سه دوره برگزار شده است.

این منتقد و مدرس ادبیات درباره کارکرد جشنواره‌ها چنین توضیح داد: هدف از برگزاری جشنواره‌ها، شکل‌گیری حلقه‌های ارتباطی، تعامل با افراد و شناسایی ظرفیت‌هاست اما با پایان جشنواره، پرونده همه چیز بسته می‌شود. دلیل این ماجرا را باید در سیاست‌های اجرایی جست‌وجو کرد. جشنواره‌های ادبی فرایندی روتین، مقطعی و مکانیکی نیستند. وظیفه اصلی جشنواره‌ها، بعد از برگزاری اختتامیه و اهدای جوایز آغاز می‌شود‌ اما این اتفاق رخ نمی‌دهد و ظرفیت‌های موجود را از دست می‌دهیم.

عباسلو معتقد است جوایز ادبی در شرایطی تاثیرگذار خواهند بود که همه چیز آنها به دولت سپرده‌ نشود و سیاست‌گذاری کار از سوی بخش خصوصی انجام شود.

سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از 20 اردیبهشت آغاز به کار کرده و تا 30 اردیبهشت 1402 در مصلی امام خمینی (ره) و همزمان به صورت مجازی در kebab.ir ادامه دارد.